Quan điểm của mình về nghề sales đã thay đổi như thế nào? Nay tâm sự hành trình thực tập

Xin chào, lâu quá không viết, không kể gì đó với các bạn độc giả của Blog by Catherine. Dạo này các bạn vẫn khoẻ hả, mình vẫn ổn. Gần đây, mình có cơ hội được nhận vào thực tập tại một doanh nghiệp Logistics, hành trình mới được một tháng thôi nhưng mình đã được học, tiếp thu và rút ra khá nhiều cái hay nên hôm nay mình quyết định chia sẻ với bạn qua bài viết này.

Vì tiêu đề bài blog này là “Mình đã thay đổi cách nhìn về nghề sales như thế nào?” nên mình sẽ kể cho bạn nghe hồi xưa mình đã nhận định về nó như thế nào trước nha.

Mình không thích nghề sales.

Có một thời gian mình lên các webiste tìm việc, những vị trí yêu cầu kinh nghiệm hay những yếu tố chuyên môn, bản thân chưa đáp ứng được đã đành hầu hết những công việc không yêu cầu gì quá nhiều thì lại chính là sales. Bên cạnh đó, mình cũng đọc nhiều review của các anh chị đi trước về công việc này và cảm thấy làm sales chả có gì hấp dẫn. Nói chung là, từ xưa đến giờ mình khá có ác cảm về nó với rất nhiều quan điểm cá nhân khác nhau.

Đầu tiên, 100% các cuộc gọi mình nhận được từ họ đều là câu “em không có nhu cầu” xong tắt máy hoặc lịch sự một chút mình sẽ để họ nói chán rồi không thèm trả lời để họ tự cúp máy. Mình thấy rất phiền khi chả biết sao người ta biết số của mình để gọi và sau là mình sợ lừa đảo, nên đó là một trong những lý do mình thường để chế độ máy bay, trừ những ngày có mua hàng online.

Hơn nữa, mình không thích công việc gắn liền với KPI và có xu hướng vừa tuyển nhiều vừa bị đào thải nhanh. Chỉ vì mục đích đem doanh thu, lợi nhuận về cho công ty hay vì mưu sinh mà rất nhiều người đem lại cho mình cảm giác họ thậm chí chẳng biết rõ gì về sản phẩm, dịch vụ cho lắm mà vẫn cố nói, cố thuyết phục khách, thậm chí có người không thích công việc này nhưng vẫn chấp nhận đi làm. Nó giống như việc học thuộc bài hay học đối phó để được điểm cao ấy, chỉ khác đây là công việc ai win được khách hàng thì lương cao, thưởng và hoa hồng hấp dẫn.

Điểm cuối cùng, mình thấy sales không dễ ăn. Kiểu lúc nào cũng phải tìm khách bằng mọi cách từ việc đi vòng vòng ngoài đường, telesale, nhắn tin nhây trên các kênh mạng xã hội của họ, hẹn khách đi cà phê/ ăn uống nói chuyện hay dành thời gian với họ như một người bạn để có thể chốt được đơn. Mình không nói lố đâu, nhưng có thể sẽ còn rất nhiều mặt tối mà mình vẫn chưa biết được hết.

Ghét của nào trời trao của đó là có thật.

Cho đến giờ, mình vẫn giữ những quan điểm này chỉ khác là nó đã giảm bớt đi một chút. Đúng là cái gì mình càng ghét thì càng gặp, càng không né tránh được. Vốn đã không thích sales, mình còn là đứa hướng nội part-time không dễ nói chuyện, làm quen với người lạ nhanh cho lắm. Từng ngành, từng lĩnh vực sẽ có những đặc thù khác nhau nên phong cách sales cũng khác, nội dung mình sắp chia sẻ bên dưới maybe chỉ phù hợp trong lĩnh vực XNK - Logistics thôi còn các ngành khác mình không chắc có áp dụng được không, bạn có thể đọc tham khảo nếu thích.

Nói về vị trí sales overseas/trade lane hiện tại, ban đầu mình không hiểu vị trí này là gì lắm đâu, thậm chí mình chỉ đọc sơ qua thông tin từ blog của một chị trong ngành quen rồi vài ngày sau đi phỏng vấn thôi. Hồi đi học mình chỉ hiểu chung chung sales Logistics là bán cước sea/air và các dịch vụ khác (trucking nội địa, customs thủ tục hải quan, v.v), lúc tìm hiểu xong mình cũng biết là công việc của mình sẽ làm việc với agents các nước nhưng mình vẫn tự hỏi “ủa tại sao người ta cũng là công ty Logistics giống mình thì mình sales cái gì cho họ?”, và còn rất nhiều câu hỏi khác nhau nữa cho đến bây giờ vào được training mình mới được “khai sáng” từ từ. Mình thấy thú vị lắm khi có những lý thuyết rõ ràng là từng học qua nhưng không nhớ, nay được đào lại để hiểu trong bối cảnh thực tế. Đây là link hai bài viết mình đã đọc nè, bạn có thể đọc thêm nha.

1. Vị trí Sales Overseas/Trade lane trong công ty FWD: đọc tại đây

2. Kinh nghiệm làm việc với đại lý nước ngoài (overseas agent): đọc tại đây

Bên cạnh thực tập ở công ty full-time, mình cũng phụ công ty cô chú mình sales xuất khẩu cà phê - cái này freelance thôi kiểu khi nào rảnh thì mình mới làm nhưng nó cũng giúp mình hiểu hơn về công việc của từng doanh nghiệp khác nhau. Tất nhiên rồi, công ty xuất nhập khẩu và công ty fwd/logistics, một bên bán hàng hoá một bên bán dịch vụ, một cái hữu hình đụng chạm sờ ngửi được còn một cái thì không, tất cả đều rất khác nhau nên giúp mình học hỏi được khá nhiều điều mới mẻ. Mình cũng mới đăng bài mới trên @blogbycatherine về chủ đề này, bạn có thể đọc thêm trên đa nền tảng FB/IG/TikTok để hiểu rõ hơn về sự khác nhau giữa sales xuất khẩu và sales Logistics nha.

Hành trình đi đến quyết định thực tập vị trí Sales Overseas/Trade Lane

Khoảng thời gian tìm việc sau khi tốt nghiệp đối với mình khá chật vật, nhất là hiện tại bối cảnh kinh tế vẫn đang khó khăn và tình trạng layoff tương đối nhiều. Vì vậy mà ngay từ những ngày còn ở Taiwan, mình đã chỉnh sửa CV sau đó rải đơn rất nhiều với hi vọng khi về nước sẽ có nơi đi làm ngay, cảm giác bị từ chối riết rồi lờn luôn khiến mình không còn cảm giác buồn hay hụt hẫng nhiều nữa. Ngược lại, mình cố tìm ra điểm sáng để lạc quan hơn; bắt đầu từ việc hiểu bản thân muốn gì, insight ngành/lĩnh vực/vị trí bản thân theo đuổi cần gì và lên kế hoạch trau dồi những thiếu sót đó. Mình sẽ chia sẻ nhiều hơn về khúc này sau, hôm nay chỉ tập trung về nghề sales thôi nhé.

Trải qua 2 tháng trời vừa rải đơn tìm việc vừa đợi bằng tốt nghiệp về, cuối cùng cũng có một số nơi gọi tới trong đó công ty nơi mình đang thực tập hiện tại là đầu tiên, các doanh nghiệp sau có một chỗ mình đi phỏng vấn nhưng thấy không hợp với văn hoá doanh nghiệp, hai tổ chức còn lại đều là doanh nghiệp lớn trong ngành Logistics báo mình đạt CV cho vị trí marketing intern và sales overseas luôn nhưng quá trễ, mình đã được xếp lịch on board trước đó vài ngày rồi.

Có một lần mình đọc đâu đó bài viết về việc nên chọn công ty, chọn sếp hay chọn lương tốt. Cá nhân mình nghĩ mỗi người sẽ có lựa chọn khác nhau, sẽ không có đúng hay sai nhưng chỉ có phù hợp với bản thân tại thời điểm đó hay là không. Đối với mình bây giờ, mục tiêu vẫn là được học hỏi chứ chưa nhất định phải là tiền, vì thế câu trả lời của mình là chọn sếp. Vì sao hả?

Thứ nhất, suy đi nghĩ lại dù gì mình cũng chỉ là sinh viên mới ra trường. Ngoài kiến thức học thuật chữ được chữ mất, cái nhớ cái quên bonus thêm vài chứng chỉ từ khoá học ngắn hạn, hoạt động ngoại khoá, các cuộc thi cho vui, kỹ năng mềm và tiếng Anh khiêm tốn là hết. Lương đối với mình tất nhiên rất quan trọng, sau buổi phỏng vấn với manager thì bộ phận HR cũng hỏi vấn đề này, mình cũng đã suy nghĩ nhiều và có trao đổi với gia đình.

Nếu không phải người Sài Gòn sống ở đây, phải thuê nhà ở và chi tiêu rất nhiều thứ khác thì chưa chắc mình đã làm đâu nhưng ít nhất mình không phải lo lắng những điều đó. Thực tập có lương 2-4 triệu cũng vui, nó sẽ là động lực để ta cố gắng nhưng hiểu được việc kiếm tiền khó khăn cũng là một góc nhìn hay. Nó giúp mình cảm thông với doanh nghiệp hơn, bớt đòi hỏi khi bản thân chưa chắc đã làm được gì có ích cho công ty và cứ như vậy có điều gì cứ thôi thúc mình rằng phải cố gắng hoàn thành tốt kỳ thực tập này. Ít nhất là để đáp lại những công sức mà cả team đã bớt chút thời gian, công sức của họ hướng dẫn cho mình và sau là cảm ơn công ty đã cho mình cơ hội được làm việc ở đây. Cảm giác được học hỏi, trải nghiệm thực tế trong đúng lĩnh vực mình thích - Logistics & SCM vô cùng tuyệt vời, mình nghĩ đấy mới chính là phần thưởng lớn nhất. Cho thì tốt hơn là nhận, tiền không trước thì sau cũng có mà.

Thứ hai, công ty tốt thì mình chưa đáp ứng được những tiêu chí, yêu cầu tuyển dụng của họ. Nhìn vào CV, dành thời gian tìm hiểu ngành và kết quả apply gửi về phần nào cũng hiểu bản thân đang thiếu sót gì. Mình cũng là người bình thường, biết buồn thất vọng nghi ngờ và so sánh bản thân đủ các thứ, nhưng do hạn chế thể hiện nó ra với mọi người xung quanh nên bù lại mình rất dễ cọc, cáu gắt. Mỗi ngày, mình luôn cố luyện tập để không chìm trong tiêu cực quá lâu, học cách làm sao cân bằng năng lượng để làm việc khác, đó là cách giúp mình tự cải thiện bản thân từng ngày tốt hơn một chút, từng nỗ lực nhỏ để đáp ứng những mục tiêu lớn dẫu sự chán nản, trì hoãn, thiếu kiên trì là những rào cản khó lòng tránh khỏi.

Một ngày làm việc của mình, cảm nhận chung sau hơn một tháng vừa qua?

Thời gian thực tập của mình sẽ kéo dài 3 tháng, sau đó phụ thuộc vào kết quả đánh giá của công ty và nguyện vọng của bản thân thế nào mới xác định có lên chính thức hay không. Bản thân mình cũng chưa nghĩ nhiều đến lúc đó, kiểu giờ mình vẫn đang rất tận hưởng hành trình này nhằm giảm bớt ác cảm với nghề sales nói chung và cũng cho bản thân cơ hội để khám phá xem mình có khả năng gắn bó với nó trong thời gian sắp tới được hay không. Tất nhiên ai cũng sẽ có những kế hoạch để linh hoạt với những bất biến trong cuộc sống, điều đó là hoàn toàn tốt, nhưng có những thứ trong đời khiến mình tin vào câu nói “cái gì đến là điều nó phải đến”, và mình tin rằng Chúa sẽ không bao giờ trao cho mình bất kỳ thử thách nào nếu Ngài biết nó quá sức mình.

Hiện tại, mỗi ngày đến công ty với mình là một ngày vui, mình biết ơn vì có cơ hội làm việc với team luôn giúp đỡ tận tình, sẵn sàng giải đáp những thắc mắc tại mình biết bản thân là đứa hỏi rất nhiều (kể cả hỏi mấy câu vô tri) để hiểu sâu, vấn đề nào mình thực sự rõ rồi mới thôi. Thế nên, thỉnh thoảng mọi người đang làm việc hay quay qua hỏi/nhắn tin nói là “có gì cứ hỏi đi nha, không hỏi là lỗ đó”, “cái gì giúp được là giúp hết mình” và chị manager còn chịu khó ở lại mentor cho mình thêm sau giờ làm việc nữa. Những cái nho nhỏ như vậy thôi nhưng khiến mình xúc động lắm luôn, dù đi làm và dù là intern thôi nhưng cảm giác ấm áp lắm.

Về một ngày làm việc của mình, chắc cũng sẽ giống như các sales khác nhưng thực tập sinh thì có vẻ nhàn hơn, không có áp lực gì nhiều. Khoảng thời gian 2 tuần đầu, mình dành thời gian để học những cái cơ bản như tìm hiểu sâu về công ty, đọc mail để hiểu quy trình làm việc giữa các phòng ban, các bước làm việc chuẩn từ khi tiếp cận agents đến khi chốt được lô hàng đó với họ và chuyển giao phần còn lại cho các bộ phận khác handle tiếp. Khoảng thời gian đó mình như một cái bọt biển, vì có quá nhiều điều mới mẻ thậm chí là những thứ trên trường không có dạy nên mỗi ngày của mình trôi qua như vòng tròn lặp lại, kiểu cứ đọc - quan sát - thắc mắc - được giải đáp, được khai sáng - cấn cấn chỗ nào hỏi lại - hiểu rõ, note và skip qua cái khác.

Sau hai tuần, mình mới ngỏ ý với manager cho phép được làm thực tế luôn. Cho nên, thường công việc của mình sẽ bao gồm các nhiệm vụ sau:

• Tìm, sort data agents từ các tổ chức mà công ty mình là thành viên như WCA, JCTrans, FIATA, etc. Ngoài ra, mình cũng tự tìm thêm trên LinkedIn và một số mạng lưới khác.

• Tiếp cận agents với rất nhiều cách như email, telesales, nhắn tin qua các nền tảng khá phổ biến cho công việc (Outlook, WhatsApp, Wechat, Skype, Viber, etc).

• Update giá cho agents mỗi khi có giá mới. Ban đầu mình hay ngồi tự làm bảng giá rồi gửi hết, nhưng giờ mình lọc và gửi cho agents nào tiềm năng thôi.

• Check giá cước sea/air với bộ phận pricing và các chi phí nội địa (trucking, customs) với bộ phận CBT, sau đó tiến hành báo giá cho agents theo inquiry lô hàng mà họ có. Đây là bước vô cùng quan trọng, vì mỗi case khác nhau nên cách báo giá, tính chi phí này nọ cũng khác. Tới bây giờ mình vẫn tiếp tục học hỏi kinh nghiệm từ các anh chị rất nhiều.

• Khi chốt được lô hàng đó với agents thì mình cùng với các bộ phận khác sẽ làm tiếp các bước còn lại như xác nhận thông tin với shippers, lấy booking, làm bill (MBL/HBL), làm SOP/WO; các bước còn lại như chứng từ, theo dõi lô hàng và thanh toán thì các phòng cus/docs/ops/accounting sẽ tự follow tiếp.

• Giữ mối quan hệ với agents để hợp tác lâu dài.

Và cứ như thế lặp đi lặp lại, đó là những task cơ bản nhất của một sales overseas/trade lane đó mọi người. Với kinh nghiệm ít ỏi, mình chỉ có thể chia sẻ như vậy để bạn nào quan tâm thì có thể hiểu hơn về vị trí công việc này. Nếu bạn hỏi công việc này khó hay dễ, theo mình nghĩ là cả hai. Dễ vì việc của sales nhìn chung chỉ là tìm và chốt lô với agents, có tính phí và làm giấy tờ nhưng chỉ chút xíu thôi chứ không cần tỉ mỉ, cẩn thận xem kỹ từng loại chứng từ như docs team hay phải chạy vòng ngoài take care cho lô hàng đó như ops team nhưng khó là khi không phải tìm được agents là chốt được ngay, có những khách họ check giá nhưng không match được hay có khi làm cả tháng mới được 1-2 lô. Kiểu mình thấy sales rèn cho mình được sự kiên nhẫn, sự nhẹ nhàng không thô lỗ, tâm tịnh, mỏ không được hỗn, phải “lờn” với sự lơ, từ chối của agents và rất nhiều trouble khác của lô hàng :))) cái gì càng khó càng hấp dẫn, chắc là thế!

Tóm lại là, không có việc gì trên đời vừa nhàn vừa kiếm tiền dễ dàng cả; tất cả những điều tốt đẹp xảy ra đều là do sự nỗ lực, cố gắng mỗi ngày một chút, phải trải qua khó khăn thì mới thấy thành quả và biết trân trọng nó hơn. Từ bữa giờ tiếp cận hàng chục, hàng trăm agents từ các nước khác nhau khiến mình có cơ hội hiểu hơn về họ, văn hoá và phong cách làm việc và cũng có duyên kết bạn với nhiều “bạn” đối tác nước ngoài nữa. Để mình kể bạn nghe 2 câu chuyện gần đây thay cho lời kết thúc bài viết này nha.

Có lần mình tiếp cận một agents bên Taiwan, tranh thủ vừa cập nhật thông tin về lô hàng vừa tám chuyện với họ rất nhiều thứ từ trận động đất vừa qua, về chuyện mình từng đi học ở bển và tùm lum chuyện khác nữa cái thành “bạn” xã giao lúc nào không hay. Có lần họ còn nói với mình là nếu có dịp meeting sẽ chỉ mình học tiếng Trung và mời đi ăn tối nếu mình quay lại TW nữa, tui kiểu trời bất ngờ luôn á, sao mà thân thiện vậy được ta.

Một lần khác mình gọi cho agents bên Canada, kiểu bình thường là email trước chứ không dám gọi nhưng mới vài hôm nay là thử telesale tại nhà luôn do một số nước lệch múi giờ. Cũng rén lắm nhưng may ghê hôm đó gặp được agents khá nice và mình nghe hiểu được cũng cỡ 80% những gì họ nói. Điều bất ngờ là sau khi trao đổi xong họ còn nhắn tin lại cảm ơn và hứa nếu có inquiry nào sẽ gửi cho mình, hiếm lắm luôn tại kiểu agents như vậy tính tới giờ chắc tui đếm được trên đầu ngón tay á.

Từ lúc đó trở đi mình vẫn giữ liên lạc với họ như một người bạn, vì họ là manager nên mình cũng làm quen, hỏi thăm công việc và học hỏi kinh nghiệm được nhiều. Vui nhất là khi họ cũng ngỏ lời training, giúp đỡ những gì mình không hiểu: “Anytime again you can ask me anything. I’m very open. That’s how I was coached in the industry. My mentor was really hard on me and pushed me to achieve. I’m sure with your questions you have you will be very successful in this industry and move up quickly”.

Thế giới này vẫn luôn chứa đựng những điều tuyệt vời, có thể là mình chưa phát hiện ra hoặc nó đến hơi trễ mà thôi. Khi bạn thực sự muốn đạt được gì đó, sẽ có những người bằng một cách tự nhiên nào đó sẽ đến tìm và giúp đỡ bạn. Mình chưa bao giờ nghĩ sẽ có những người bạn, người khách hàng tuyệt vời thế này cách xa mình có khi cả nửa vòng trái đất.

Không biết sắp tới mọi thứ sẽ như thế nào nhưng mình dạo này vui, hạnh phúc và biết ơn. Còn bạn thì sao, kể mình nghe với nhé!

Catherine Nguyen